İdare ve Vergi Hukuku
İdare hukuku, idarenin iç işleyişini ve devletin vatandaşlar ve özel kurumlarla olan ilişkisini düzenleyen hukuk dalıdır.
İdare Hukuku Nedir?
İdare hukuku, idarenin iç işleyişini ve devletin vatandaşlar ve özel kurumlarla olan ilişkisini düzenleyen hukuk dalıdır. Kamu kurum ve kuruluşlarının nitelikleri özel kurum ve kuruluşlardan farklı olduğundan kuracakları ilişkiler ve tarafı oldukları uyuşmazlıklar da farklı nitelikte olmaktadır. Bu sebeple kamunun yani devletin taraf olduğu uyuşmazlıklarda özel kişiler ve kurumlar arasındaki uyuşmazlıklara uygulanan kurallar uygulanamamakta, idare hukuku kuralları uygulanmaktadır.
Kamunun taraf olduğu iş ve işleyişlerde hukuka aykırılık bulunması, zarar ortaya çıkması ve kanuna aykırı nitelikte bulunması durumunda işleyecek olan hukuki prosedür farklılık göstermektedir. İdari iş ve işlemlere karşı uygulanan hukuki prosedür de özel hukuk uyuşmazlıklarına uygulanan prosedürden farklıdır. İdare hukukunda yer alan idari dava türleri şunlardır;
- İptal davası
- Tam yargı davası
- İdari sözleşmelerden kaynaklanan davalar
İdare Hukukunun Özellikleri
İdare hukuku, yukarıda da bahsetmiş olduğumuz üzere özel hukuk ile arasında ciddi farklılıklar bulunan bir hukuk dalıdır. Taraflarından birisinin devlet olması taraflar arasındaki ilişkinin eşit olmasına engeldir. İdare hukukunun öznel niteliği gereğince diğer hukuk dallarından ayrı özellikleri bulunmaktadır. Genel olarak idare hukukunun özellikleri şöyledir;
- İdare hukuku derleme bir hukuk dalı değildir.
- İdare hukuku içtihatlar üzerine gelişmiş bir hukuk dalıdır.
- İdare hukuku göreceli olarak yeni bir hukuk dalıdır.
- İdare hukuk diğer hukuk dallarından büyük oranda bağımsız bir hukuk dalıdır.
- İdare hukukuna konu olan işlemler tek taraflı işlem niteliğindedir.
- İdare hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklarda yetkili yargı makamı idare mahkemeleridir.
Vergi Hukuku Nedir?
Vergi hukuku, devletin gelir, tüketim veya hizmetten kaynaklanan geliri olan vergi hakkındaki düzenlemelerin yer aldığı hukuk alanıdır. Devletler için vergi en büyük gelir kalemlerinden biri olması nedeniyle büyük önem taşımaktadır. Verginin doğuşu, verginin toplanması ve toplanamaması durumunda uygulanacak kamu gücüne ilişkin düzenlemeler vergi mükellefi olanlar için de önem arz etmektedir. Ülke ekonomisi için önemine binaen vergi hukuku detaylı ve geniş bir şekilde düzenlenmiştir. Vergi hukuku kurallarının ihlali durumlarında kişilerin vergi cezaları ve ceza davaları ile karşı karşıya kalması muhtemeldir. Vergi mükelleflerinin itibarı ve mali yönetimleri açısından vergi hukuku alanında uzman bir avukatla düzenli olarak çalışmaları faydalı olmaktadır.
Vergi Hukuku İlkeleri
Vergi hukukunda taraflardan biri devlet olduğundan eşitsiz bir ilişki mevcuttur. Bu sebeple başta Anayasa olmak üzere mevzuatta vergi hukukuna hakim olan ilkeler belirlenmiştir. Vergi ile ilgili iş ve işlemlerde bu ilkelere uyulması gerekmektedir. Vergi hukukunun ilkelerine aykırı olarak yapılan bir işin var olması durumunda hukuka aykırılık gündeme gelecektir. Anayasa, kanun ve Yargıtay kararları çerçevesinde gelişen vergi hukuku ilkeleri şu şekildedir;
- Verginin eşitlik ilkesi uyarınca aynı durumdakilerde aynı oranda alınması
- Verginin dönemlere ayrılarak, yani dönemsel olarak alınması
- Verinin ekonomik yaklaşım temelinde toplanması
- Verginin alınması için haklı sebebin bulunması
- Vergiye esas alınan gelirin gerçek gelir olması
- Geriye yürümezlik ilkesi gereğince vergi yükümlülüğü getiren kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önceki bir işlem için vergi alınamaması
- Verginin alınmasında kamunun yararının mevcut olması
- Verginin mükellefin mali gücüyle orantılı olarak belirlenmesi
- Vergi toplanmasının amacının kamu giderlerini karşılamak olması
- Vergi borcunun kanunda yapılan düzenlemeye dayanması
- Ülkenin ekonomik şartlarının vergi alınmasını gerektirecek durumda olması
- Verginin genellik ilkesi uyarınca, istisnaları bulunmakla birlikte, kimsenin vergiden muaf tutulmaması
- Verginin tahakkuk edilmesi