Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, gelişen ve yenilen dünya düzeninde oluşum gösteren büyük firmalar karşısında tüketiciyi korumak, tüketicinin hakkı olana en hızlı ve en ucuz şekilde ulaşmasını sağlamak amacıyla çıkarılmıştır. Ayıplı mal veya ayıplı hizmet karşısında tüketicinin kanundaki seçimlik hakları nelerdir? Seçimlik haklar tüketicinin ayıplı mal veya hizmetten dolayı yaşadığı mağduriyetin önüne geçmek adına yenilik doğuran haklardır.
Ayıplı Mal Nedeniyle Tüketicinin Seçimlik Hakları
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 8.maddesi “ayıplı mal” kavramının ne olduğunu düzenlemektedir. Kanun hükmünde yer alan tanıma göre, “Ayıplı mal, tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır.” Tanımdan da anlaşılacağı üzere bir mal; satıcı ve alıcının anlaştığı özellikleri taşımıyorsa veya benzeri malların kullanım amacını karşılamıyorsa ve tüketicinin beklediği faydaları eksilten ya da ortadan kaldıran eksikler varsa o mal ayıplı mal niteliğindedir.
Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici, kanunun kendine vermiş olduğu seçimlik hakları kullanabilir. Bu haklar;
- Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
- Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
- Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
- İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme,
Ayıplı Hizmet Nedeniyle Tüketicinin Seçimlik Hakları
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 13.maddesi “ayıplı hizmet” kavramının ne olduğunu düzenlemektedir. Kanun hükmünde yer alan tanıma göre, “Ayıplı hizmet, sözleşmede belirlenen süre içinde başlamaması veya taraflarca kararlaştırılmış olan ve objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan hizmettir.” Tanımdan da anlaşılacağı üzere ilan veya reklamdaki özellikleri taşımayan tüketicinin hizmetten beklediği makul faydaları azaltan veya ortadan kaldıran eksiklikler varsa o hizmet, ayıplı hizmet niteliğindedir.
Hizmetin ayıplı ifa edildiği durumda tüketici, kanunun kendine vermiş olduğu seçimlik hakları kullanabilir. Bu haklar;
- Hizmetin yeniden görülmesi,
- Hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımı,
- Ayıp oranında bedelden indirim,
- Sözleşmeden dönme,
Tüketici ayıplı mal veya hizmet karşısında bu dört seçimlik haktan birini tercih edebilir. Satıcı ise tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür. Fakat tüketici bu seçimlik haklardan birini seçtikten sonra bundan dönüp yeni bir seçimlik hakkı kullanamaz zira Yargıtay 13. Hukuk Dairesi’nin görüşü bu yöndedir.
Satıcı; tüketicinin sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim hakkını seçtiği durumlarda, tüketicinin ödemiş olduğu bedelin tümünü veya bedelden yapılan indirim tutarını derhâl tüketiciye iade etmekle yükümlüdür.
Kanun, ayıplı mal veya ayıplı hizmete ilişkin başvurularda bir zamanaşımı süresi öngörmüştür. Başvurular, ayıp sonradan ortaya çıksa dahi ayıplı malın teslimi/ayıplı hizmetin ifası tarihinden itibaren 2 yıl zamanaşımı süresine tabidir. Taraflar aralarındaki sözleşme ile bu zamanaşımı süresini uzatabilirler. Bu zamanaşımı süresi konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda 5 yıldır. Şayet ayıp, ağır kusur veya hile ile gizlenmişse bu zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.
