Maddi ve manevi tazminat konuları, farklı hukuk disiplinlerini ilgilendirmesi ve hayatın her alanında karşılaşılması nedeniyle önem arz etmektedir. Ceza hukukundan idare hukukuna, aile hukukundan borçlar hukukuna kadar birçok hukuk disiplininde öngörülen maddi ve manevi tazminat davaları, bireylerin uğradığı zararları gidermeyi amaçlamaktadır.
Hukuka aykırı fiiler ya da işlemler sebebiyle kişilerin malvarlığında ortaya çıkan zararların giderilmesi maksadıyla öngörülen tazmin yolu maddi tazminat davası olarak isimlendirilir.
Hukuk düzeni, hukuka aykırı fiiller yahut işlemler sebebiyle kişilerin yaşadığı üzüntü, keder ve yıpranmanın neden olduğu manevi zararları görmezden gelmemiştir. Bu türden zararların giderilmesi amacıyla öngörülen tazmin yolu ise manevi tazminat davası olarak isimlendirilmektedir.
Hangi Durumlarda Tazminat Davası Açılabilir?
Tazminat davaları, yukarıda açıklandığı üzere genellikle haksız fiil ya da sözleşmeye aykırılık gibi nedenlere bağlı olarak açılmaktadır. Bununla birlikte farklı hukuki gerekçelere dayalı olarak da tazminat davası açılabilir.
Uygulamada en sık görülen tazminat davası nedenleri / türleri şunlardır:
- İş kazası,
- Trafik kazası,
- Sözleşme ihlali,
- Suç işlenmesi (kasten yaralama / kasten öldürme),
- Hatalı doktor uygulamaları (tıbbi malpraktis davaları),
- Boşanma davası,
- Telif haklarının ihlali,
- Yazılı veya görsel basın yoluyla yahut sosyal medya üzerinden kişilik haklarına saldırı.
Tazminat Davalarında Dava Açma Süresi ve Zamanaşımı
İlgililerin maddi veya manevi tazminat talebiyle açacakları bir davada süre, tazminat nedenine bağlı olarak değişmektedir. Şöyle ki;
- Tazminat davasına konu edilen fiil aynı zamanda konusu suç teşkil eden bir fiil (trafik kazasına bağlı ölüm, doktor hatası) olabilir. Bu durumda, o suç için ceza kanunlarında öngörülen zamanaşımı süresi, maddi ve manevi tazminat davası açma süresi olarak kabul edilecektir.
- Tazminat davasına konu edilen eylemlerin büyük çoğunluğu genellikle haksız fiil (suç işlenmesi, iş kazası, trafik kazası) sayılan eylemlerdir ve kapsamı oldukça geniştir. Haksız fiiller için öngörülen dava zamanaşımı süresi ise fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl ve her halükarda olay tarihinden itibaren 10 yıldır.
- Tazminatın konusu, hem haksız fiil hem de konusu suç teşkil eden bir eylem ise zamanaşımı süresinin tespitinde ceza kanunlarındaki normlar dikkate alınır. Buna göre; tazminat konusu fiil için ceza kanunlarında öngörülen zamanaşımı süresi, Borçlar Kanunu’nda öngörülen sürelerden daha fazla ise, ceza hukukundaki zamanaşımı süresi uygulanacaktır.
- Boşanma davalarına bağlı maddi veya manevi talepli tazminat davalarının, en geç boşanmanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içerisinde açılması gereklidir.
- Sözleşmenin ihlali dolayısıyla açılacak tazminat davalarında zamanaşımı süresi 10 yıldır.
Tazminat Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Maddi veya manevi talepli tazminat davaları, genel yetki kuralı gereği davalının yerleşim yerinde bulunan Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılabilir. Davalı, tüzel kişiliğe sahip ise tüzel kişiliğin merkezinin bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açılabilir. Davalı sayısının birden fazla olduğu durumlarda, her bir davalının yerleşim yerinde tazminat davası açılabilecektir.
Sözleşmenin ihlali dolayısıyla açılacak tazminat davalarında genel yetki kuralına ilave olarak sözleşmenin ifa edileceği yerdeki Asliye Hukuk Mahkemelerinde de dava açılabilir. Ticari işlerden kaynaklanan tazminat davalarında ise Asliye Ticaret Mahkemesi görevlidir.
Tazminat Davalarında İstenebilecek Zararlar
Maddi tazminat davaları, ölüm ve bedensel zararların (yaralanma) tazmini için açılabilmektedir. İlgili kişi,
- Geçici veya sürekli işgöremezlik sebebiyle uğradığı kayıpları,
- Geçici veya kalıcı sakatlıklar sebebiyle uğradığı çalışma gücü ve kazanç kayıplarını,
- Tedavi giderleri ile tedavi sürecindeki diğer masrafları,
- Ekonomik geleceğin sarsılmasından kaynaklanan maddi kayıpları,
maddi tazminat kapsamında talep edebilir. Ölüm halinde talep edilebilecek maddi zararlar ise şunlardır:
- Cenaze giderleri,
- Ölüm hemen gerçekleşmemişse ölenin tedavi giderleri,
- Ölenin desteğinden mahrum kalan yakınlarının uğradığı kayıplar.
Manevi tazminat davaları, kişilik hakları ve değerleri saldırıya uğrayan bireyler tarafından açılabilir. Yargıtay kararlarına göre; kişinin yaşamı, beden ve ruh sağlığı ile vücut ve ruh bütünlüğü, manevi tazminata konu edilebilecek kişilik haklarındandır.
Tazminat Hukuku Avukatı
Maddi ve manevi tazminat davalarında avukat desteği almak, hak ve menfaat kayıplarının önüne geçeceği gibi ilgiliye birçok yönden avantaj sağlar. Şöyle ki; herhangi bir haksız fiil veya konusu suç teşkil eden eyleme maruz kalan kişi, bundan ötürü tazminat isteyebileceğinin farkında olmayabilir. Yine iş kazası ve trafik kazası gibi günlük hayatta sıklıkla karşılaşılan olaylarda, kazazedeler, tazminat talep etme hakkına sahip olduklarını bilmemektedir. Kazazedeler, tazminat haklarından haberdar olsa bile hangi zararları için talepte bulunabileceklerini ve dava açma süresini bilemeyebilirler. Hukuki işleyişe ait bütün bu teknik detaylar, maddi ve manevi tazminat davası sürecinin yetkin bir tazminat hukuku avukatı tarafından yürütülmesini gerekli kılmaktadır.
